Edukacja domowa - najczęściej zadawane pytania

Czym jest Edukacja Domowa?

Edukacja Domowa (ang. homeschooling, HS) to spełnianie obowiązku szkolnego poza szkołą. Dotyczy osób objętych obowiązkiem szkolnym i obowiązkiem nauki, czyli od 6 do ukończenia 18 roku życia. NIE DOTYCZY dzieci poniżej 6 roku życia. Tę formę nauki poza systemem reguluje Ustawa Prawo Oświatowe z dn 14 grudnia 2016. art.37. Wyjaśnienie MEN można przeczytać po poniższym linkiem: https://men.gov.pl/ministerstwo/informacje/realizacja-obowiazku-szkolnego-poza-szkola-tzw-edukacja-domowa.html Uczniowie ED są klasyfikowani na podstawie rocznych egzaminów przedmiotowych.

Czy ED jest dla każdego?

Nie. Edukacja domowa jest dla osób, które lubią towarzystwo własnych dzieci i wolą wychować je samodzielnie, zamiast powierzać ten delikatny proces osobom obcym i rówieśnikom z przypadkowo dobranej grupy / klasy. W przypadku młodszych uczniów konieczne jest zapewnienie im opieki. Jeżeli oboje rodzice pracują, można "zatrudnić" do tego innych członków rodziny, znajomych albo wykwalifikowany personel, który będzie pracował z dzieckiem nad opanowaniem podstawy programowej i przygotuje dziecko do egzaminów. Wiąże się to jednak z wysokimi kosztami.

Jakie wymagania formalne należy spełnić, żeby rozpocząć naukę poza szkołą?

W pierwszej kolejności trzeba znaleźć odpowiednią szkołę. Następnie należy skontaktować się z dyrekcją i uzyskać ustną zgodę na realizację obowiązku szkolnego poza szkołą. Można wybrać dowolną placówkę na terenie Polski, rejonizacja została zniesiona. Większość prywatnych szkół nie pobiera opłat od uczniów z ED. Obecnie, po zmianie ustawy nie ma obowiązku załączania opinii z PPP do dokumentów składanych w celu uzyskania zgody na ED, co znacznie upraszcza procedurę. W wybranej szkole należy złożyć komplet dokumentów: oświadczenie o zapewnieniu dziecku warunków do nauki i corocznym przystępowaniu do egzaminów kwalifikacyjnych (druki są dostępne w internecie albo w sekretariacie szkoły) oraz podanie do dyrekcji. Po tym pozostaje już cierpliwie czekać na pisemną zgodę dyrekcji na spełnianie obowiązku szkolnego poza szkołą.

Czy należy powiadamiać wcześniejszą szkołę, że zmieniamy szkołę?

Nie. Nowa szkoła powiadamia poprzednią. Również wewnętrznie szkoły przekazują sobie arkusze ocen, jeśli zmiana następuje w trakcie trwania roku szkolnego. Przekazywana jest także dokumentacja medyczna (karta ucznia). W praktyce czasami dokumenty te pomiędzy szkołami “przenoszą” rodzice. Jeżeli nie chcemy “zniknąć bez słowa” z poprzedniej szkoły możemy (nie musimy!) poinformować ją w mniej lub bardziej formalny sposób - np. pismem do dyrektora szkoły z podziękowaniem za dotychczasową współpracę i informacją o zmianie szkoły.

Co z socjalizacją?

Edukacja domowa to nie więzienie. Nie musi odbywać się w domu. Uczeń ED ma kontakt z osobami w różnym wieku, towarzyszy rodzinie w codziennych czynnościach, również w urzędach, czy sklepie. Uczy się funkcjonować w życiu, a nie w sztucznie stworzonym środowisku przypadkowej grupy rówieśniczej, funkcjonującej od presją i na zasadach ciągłej rywalizacji. Potrzebę kontaktów z innymi dziećmi można zaspokajać nie tylko spotykając się z innymi rodzinami, ale także zapisując dziecko na zajęcia w domach kultury, ośrodkach sportowych, do drużyny harcerskiej, na lokalne zajęcia tematyczne itp. Niektóre szkoły ED organizują też zjazdy dla rodzin i cykliczne zajęcia przedmiotowe dla grup.

Czy musimy zrezygnować z pracy, żeby uczyć dziecko w domu?

Nie. Można pracować w domu albo zmieniać się godzinami. Problem istnieje dopóki dziecko jest na tyle małe, że nie może zostawać samo. Jeżeli oboje rodzice pracują w podobnych godzinach poza domem, można poprosić kogoś z rodziny, znajomych, albo zorganizować zamiennie opiekę z innymi rodzinami z okolicy. Bardziej zamożne osoby mogą wynająć opiekunkę.

Czy musimy mieć przygotowanie zawodowe, żeby zostać nauczycielami swojego dziecka?

Nie. Nie jest wymagane żadne przygotowanie formalne. Co więcej - na podstawie doświadczeń z USA, gdzie w edukacji domowej są setki tysięcy dzieci - dowiedziono, że brak średniego/wyższego wykształcenia ze strony rodziców, nie jest przeszkodzą w skutecznym ich edukowaniu w domu. Jeżeli nie czujemy się na siłach, żeby samodzielnie edukować dzieci mamy kilka rozwiązań. Mogą nam pomóc korepetytorzy, członkowie rodziny, studenci, znajomi, inni rodzice ED.

Czy ED wymaga dużych nakładów finansowych?

Edukacja domowa generuje na ogół znacznie niższe koszty niż szkoła systemowa. Odpada koszt zeszytów, pomocy szkolnych, strojów na WF i składek. Niektóre rodziny ED mogą pozwolić sobie na wszystko, inne żyją bardzo skromnie, a jednak uczą domowo. Niektóre szkoły organizują bezpłatne (lub dotowane) zajęcia dla uczniów ED - wycieczki, cykliczne warsztaty. Niektóre dofinansowują część zajęcia zewnętrzne (np. języki obce, zakup pomocy naukowych), ale nie mają takiego obowiązku. Część szkół oferuje stypendia na pomoce naukowe i zajęcia dodatkowe. Uczniowie ED - na takich zasadach jak obecnie wszystkie dzieci w Polsce - otrzymują od szkoły bezpłatne podręczniki (do zwrotu) oraz zeszyty ćwiczeń.

Czy Edukacja Domowa to to samo co Indywidualny Tok Nauczania (ITN)?

Nie. Zarówno formalnie jak i praktycznie to zupełnie co innego. Edukacja Domowa (ang. homeschooling) to potoczna nazwa spełniania obowiązku szkolnego poza szkołą. Każdy uczeń może edukować się domowo, pod warunkiem spełnienia niezbędnych wymagań formalnych. Odpowiedzialność za edukację spoczywa na rodzicach / opiekunach prawnych. ITN z założenia przeznaczony jest dla uczniów z dysfunkcjami. W tym przypadku odpowiedzialność za postępy edukacyjne nadal spoczywa na nauczycielach. Czasami ITN bywa potocznie także nazywany “nauczaniem domowym”, ponieważ “nauczyciel przychodzi do domu”.

Dlaczego tak ważne jest wybranie szkoły doświadczonej w ED?

Tzw. “szkoła przyjazna ED” to określenie stosowane przez rodziny ED dla szkół posiadających doświadczenie we współpracy z rodzinami prowadzącymi edukację domową: - przede wszystkim organizujące egzaminy w formie wspierającej rozwój ucznia, a nie udowadniające, że “bez szkoły się nie da nauczyć”. Ponadto większość z placówek udziela różnego rodzaju pomocy merytorycznej. Mogą być to konsultacje z nauczycielami, materiały dydaktyczne, warsztaty dla rodziców, porady prawne. Część organizuje zajęcia dodatkowe dla dzieci warsztaty, wycieczki, zajęcia językowe itd. Szkoły przyjazne ED z podziałem na województwa można znaleźć na naszym forum w dziale "Regiony"

Oblaliśmy egzaminy. Co teraz?

Trudno, zdarza się. Są dwie drogi. Można wystąpić z prośbą wraz z uzasadnieniem do dyrektora szkoły o wyznaczenie terminu egzaminu poprawkowego lub... wrócić do systemu. Poprawka możliwa jest z maksymalnie dwóch przedmiotów. Trzeba ją zaliczyć do końca sierpnia. Decyzją Rady Pedagogicznej możliwa jest promocja do kolejnej klasy z jedną oceną niedostateczną. Niestety brak promocji w systemie ED jest równoznaczny z koniecznością rozpoczęcia nauki w tradycyjnej szkole. Nic nie stoi na przeszkodzie, żeby po dopełnieniu koniecznych formalności, wrócić do edukacji domowej.

Prowadzimy ED za granicą, chcemy wrócić do Polski. Co robić?

Są dwie drogi. Dziecko może zostać w systemie kraju, z którego wyjeżdżacie i “wpadać” na egzaminy. Lub można rozpocząć edukację domową w polskim systemie po dopełnieniu wymaganych formalności

Czy można zmienić dziecku szkołę w trakcie trwania roku szkolnego?

Tak. Wystarczy wniosek rodzica i decyzja dyrektora nowej szkoły. Tematem pobocznym jest kwestia egzaminów. Czy jeśli do tej pory dziecko zdawało już jakieś przedmioty - ocena ta nie będzie mu przepisana czy dziecko będzie musiało w nowej placówce zdawać je jeszcze raz - tu decyduje dyrekcja nowej szkoły. Poprzednia szkoła przekazuje nowej arkusze ocen oraz dokumentację medyczną ucznia. Wszystkie tego typu sprawy warto omówić z dyrektorem danej szkoły.

Zaczynamy obowiązkową naukę drugiego języka? Kto decyduje o tym jaki to język?

Warto wybierać języki z oferty szkoły, która nam patronuje. Po pierwsze potrzebny będzie nauczyciel, który przeegzaminuje dziecko. Po drugie musi istnieć w kraju zatwierdzony program nauczania z danego języka na pożądanym poziomie. Drugi język obcy musi znajdować się na liście dopuszczonych przez MEN do zdawania na maturze. Wykaz jest ograniczony do angielskiego, niemieckiego, rosyjskiego, włoskiego, hiszpańskiego i francuskiego.

Czy w ED dziecko ma legitymację szkolną, świadectwo itp.?

Po przepisaniu do nowej szkoły dziecko otrzymuje tam nową legitymację szkolną taką jak wszystkie inne dzieci szkolne w Polsce, a na koniec roku świadectwo z ocenami z egzaminów, które są obowiązkowe w edukacji domowej: -w klasach 1-3: ocena opisowa z zakresu edukacji wczesnoszkolnej (z elementami muzyki i plastyki) -w klasach 4-6: oceny z j.polskiego, matematyki, historii, przyrody, języka obcego (zwykle angielski) oraz informatyki (6 przedmiotów) -w klasie 7: oceny z j.polskiego, matematyki, historii, biologii, geografii, fizyki, chemii, dwóch języków obcych oraz informatyki (10 przedmiotów) -w klasie 8: jak wyżej + oceny z wiedza o społeczeństwie (WOS) oraz edukacji dla bezpieczeństwa (EDB) (12 przedmiotów) -w liceum: jak wyżej + w zależności od liceum W ED uczniowie nie otrzymują ocen z plastyki, muzyki, wychowania fizycznego, zajęć technicznych oraz oceny z zachowania. Świadectwo szkolne zawiera natomiast informację o spełnianiu za zgodą dyrektora obowiązku szkolnego poza szkołą.

Co z kształceniem muzycznym, plastycznym, wychowaniem fizycznym?

Uczeń nie jest egzaminowany z tych dziedzin. Rodzice samodzielnie decydują o kształceniu w poszczególnych obszarach .

Co z “życiem szkolnym” - wycieczkami szkolnymi, akademiami, konkursami tematycznymi?

Niektóre szkoły organizują zjazdy. Inne dopuszczają możliwość udziału uczniów ED w części zajęć szkolnych (możliwe jest tylko uczestniczenie w zajęciach dodatkowych, których nie obejmuje podstawa programowa). Jednak większość rodzin organizuje to we własnym zakresie. Znane są rozmaite grupy lokalne, dla których organizowane są wycieczki czy warsztaty.

Jesteśmy od dziś w ED. Od czego zacząć? Co robić? Ratunku!

To taki etap “pierwiosnków”, gdy przeszło się etap formalności i... zaczyna się wolność ED. Czasami objawia się to szukaniem masy zajęć dodatkowych, aby wypełnić pewną pustkę “wszyscy rano do szkoły, a moje dziecko będzie samo siedzieć/nudzić się”. Czasami zupełnym “nic-nie-robieniem” (ang. unschooling). Zazwyczaj potrzeba wtedy czasu na tzw. “odszkolnienie” - zmianę rytmu dnia, ustalenie nowych aktywności, poznanie siebie i swojego dziecka, na nowo rozpoznanie swoich zainteresowań, marzeń, pasji. Szczególnie, gdy dziecko chodziło już do szkoły i przyzwyczaiło się do realizowania otrzymywanych tam pomysłów . “Odszkolnienie” dotyczy też rodzica - zweryfikowania jego poglądów na naukę, rozwój, dyscyplinę, podejście do obowiązków itd. Warto dać sobie i dziecku czas na przestawienie się na nowy model. Obserwować, sprawdzać różne warianty, znaleźć Wasz unikalny model edukacji domowej.

Ile czasu zajmuje nauka w ED?

W edukacji domowej praktycznie uczymy się... cały czas. Wspólnie gotując, spacerując, rozmawiając, składając pranie, czytając książki, pisząc wiersze, żyjąc :) Natomiast czas przeznaczony na przygotowania do egzaminu zależy od etapu edukacyjnego, osobowości/temperamentu/stylu uczenia się danego dziecka, podejścia do egzaminów i ocen, otoczenia rodzinnego np. niemowlęta w tle, praca rodziców. Czasami początkowy etap przeznaczony jest na “uszczelnienie zaległości”, które odkrywamy pracując indywidualnie z dzieckiem np. 14-latek nie rozumiejący ułamków. Typowym systemem w szkole jest dzielenie materiału na krótkie, cotygodniowe lekcje . Rodziny ED zazwyczaj preferują uczenie blokowe, czyli zajmowanie się większą partią materiału danego dnia. W starszych klasach pozwala to na przyswojenie nawet kilku rozdziałów dziennie z danego przedmiotu. Podczas egzaminu w danym roku zdaje się wtedy zazwyczaj “cały przedmiot”. Czasami dziecko uczy się 2-3 przedmiotów równolegle np. fizyka i polski, biologia i historia - do najbliższego egzaminu, a w międzyczasie cały czas polski, matematyka i język obcy, które zdaje się wtedy jako ostatnie. Dziennie może to być kilka godzin intensywnych zajęć z książką, przeplatanych dniami bez podręcznika z lekcjami w terenie, np. wycieczką do muzeum lub “unschoolingiem”.

Jakie są zalety ED?

Edukacja domowa ma wiele zalet. Oto główne z nich: -Większa efektywność nauki (praca indywidualna z jednym dzieckiem lub w małej grupie), skupiona na stylu pracy i potrzebach, odpowiednio zwalniająca lub przyspieszająca tempo -Oszczędzenie czasu rodzica - dojazdy, wywiadówki, zaganianie do prac domowych -Oszczędzenie czasu dziecka - dojazdy, sprawdzanie obecności, odrabianie prac domowych -Polepszenie relacji rodzinnych. Więcej czasu spędzanego razem , mniej presji z zewnątrz -Większa samodzielność dzieci, uczestnictwo w zajęciach domowyc, organizacja swojej nauki podział materiału, planowanie dnia, zarządzanie sobą w czasie -Lepsza socjalizacja - częstsze okazje do nawiązywania nowych znajomości w różnorodnych środowiskach młodzieżowych i dorosłych -Lepsze zdrowie: regularne posiłki, odpowiednia ilość snu w porach indywidualnie włąściwych, aktywność na świeżym powietrzu, brak sztucznego unieruchomienia i dźwigania przeciążonych plecaków.

Czy moje dziecko z powodu ED nie będzie “schowane pod kloszem”? Czy bez szkoły nie straci możliwości poznania “prawdziwego świata”?

Absolutnie nie. Jeżeli obawiasz się, że wychowasz je w cieplarnianych warunkach i nie zderzy się z brutalną rzeczywistością, zabierz je na wycieczkę do zakładu karnego, albo niebezpiecznej dzielnicy ;) To oczywiście żart. Nie. Edukacja domowa to nie areszt domowy, nie klosz i trzymanie w domu. To prawdziwe życie.

Jeśli nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytanie, zapraszamy na Forum. Tam z pewnością uda się wszystko wyjaśnić.